Poradnik dla kupujących koła rowerowe

Jak wybrać koła rowerowe?

Wybór odpowiednich kół rowerowych to kluczowy aspekt wpływający na komfort, wydajność i wytrzymałość podczas jazdy. Istnieje wiele elementów, które warto rozważyć, takich jak obręcze, piasty, szprychy i bębenki. W tym poradniku omówimy najważniejsze kwestie, na które należy zwrócić uwagę przy zakupie kół rowerowych.

1. Obręcze

Obręcze to zewnętrzna część koła, na którą zakłada się oponę. Różnią się one rozmiarami oraz szerokością, co wpływa na osiągi, wytrzymałość, kompatybilność opon i wreszcie komfort jazdy. Obręcze mocno zmieniają również wygląd roweru :)

a) Rozmiar koła

Najpopularniejsze rozmiary kół to:

• 26 cali – tradycyjnie stosowane w rowerach górskich, choć coraz częściej ustępują miejsca większym kołom - aktualnie bardzo rzadko spotykane.
• 27.5 cala (650B) – stosowane w rowerach MTB, zapewniają dobrą równowagę między zwrotnością a stabilnością.
• 29 cali – koła o większej średnicy, stosowane głównie w rowerach górskich oraz gravelowych, zapewniają lepszą przyczepność i łatwość pokonywania przeszkód.
• 700C – standard w rowerach szosowych oraz gravelowych, odpowiada średnicy 29 cali, ale z węższymi obręczami.

b) Szerokość obręczy

• Wąskie obręcze (15-19 mm wewnętrznej szerokości) – najczęściej stosowane w rowerach szosowych. Pozwalają na montaż opon o szerokości 23-28 mm, co wpływa na zmniejszenie oporów toczenia, aerodynamikę i masę.
• Średnie obręcze (20-25 mm) – popularne w gravelach i rowerach górskich typu XC pozwalają na montaż szerszych opon (30-54mm), co zapewnia lepszą stabilność i amortyzację.
• Szerokie obręcze (powyżej 25 mm) – stosowane w rowerach MTB, umożliwiają montaż bardzo szerokich opon (2,3-2,8 cala co daje nawet 65mm szerokości opony), co zwiększa przyczepność i komfort na trudnych nawierzchniach.

2. Piasty

Piasta to centralna część koła, wokół której montowane są szprychy i która odpowiada za mocowanie koła do ramy roweru. Wybór odpowiedniej piasty ma duży wpływ na trwałość i efektywność kół

a) Oś piasty

• Standardowa oś 9 mm (szybkozamykacz QR) – tradycyjne rozwiązanie w rowerach szosowych i starszych MTB. Oś przechodzi przez piastę i mocowana jest za pomocą szybkozamykacza.
• Oś 12 mm i 15 mm (thru-axle) – powszechnie stosowana w nowoczesnych rowerach MTB i gravelach. Większa średnica osi zapewnia większą sztywność i precyzję prowadzenia, co jest szczególnie ważne w trudnym terenie.

b) Systemy mocowania szprych

• Straightpull – szprychy w tym systemie mają prosty kształt i są mocowane bezpośrednio do piasty. Zapewniają większą wytrzymałość i lepszą sztywność koła, ponieważ eliminują napięcia wywołane zagięciami szprych.
• J-Bend – klasyczny system, w którym szprychy mają charakterystyczne zagięcie w kształcie litery „J” na końcu. Jest to tańsze i bardziej popularne rozwiązanie, ale mniej sztywne niż straightpull.

Szerokości piast – standardy osi i BOOST

Wybierając koła rowerowe, warto zwrócić uwagę na szerokość piast, ponieważ wpływa ona na sztywność i kompatybilność z ramą oraz widelcem roweru. Poniżej omówimy najważniejsze standardy szerokości piast stosowane w rowerach górskich, gravelowych i szosowych.

Standardowe szerokości piast

1. Przód:

• 100 mm (QR lub) – tradycyjny rozmiar stosowany w rowerach szosowych i starszych MTB.
• 100mm thru-axle 12/15 mm - tzw sztywna oś, stosowany w gravelach i niektórych modelach rowerów MTB
• 110 mm (Boost) – wzmocniony standard, stosowany w nowoczesnych rowerach MTB. Szerokość Boost pozwala na szersze rozstawienie szprych, co zwiększa sztywność przedniego koła.
• 110 mm (Thru-axle 12/15 mm, szosa) – coraz częściej stosowany w gravelach i rowerach szosowych z hamulcami tarczowymi.

2. Tył:

• 135 mm QR – klasyczny rozmiar używany w starszych rowerach MTB i szosowych.
• 142 mm (Thru-axle 12 mm) – popularny w rowerach szosowych, gravelowych i MTB do niedawna. Zapewnia większą sztywność niż standard 135 mm.
• 148 mm (Boost) – nowoczesny standard MTB. Większa szerokość kołnierzy piast zwiększa sztywność koła i lepsze ułożenie kasety, co pozwala na zastosowanie lżejszych szprych i obręczy
• 150/157 mm (Super Boost) – stosowany w rowerach do zjazdu (DH) i rowerach enduro, oferuje maksymalną sztywność i wytrzymałość.

3. Specjalne standardy:

• 177/197 mm (Fatbike) – szerokości przeznaczone dla rowerów fatbike, umożliwiające montaż bardzo szerokich opon.
• 148x12 i 157x12 (Super Boost Plus) – stosowane w rowerach enduro i zjazdowych, oferujące jeszcze większą sztywność kół.

Dlaczego Boost jest ważny?

Boost (110 mm przód / 148 mm tył) jest standardem stosowanym głównie w rowerach górskich. Jego wprowadzenie pozwoliło na:

• Lepszą sztywność: Szersze piasty umożliwiają bardziej symetryczne ułożenie szprych, co zwiększa sztywność koła zarówno z przodu, jak i z tyłu.
• Większą przestrzeń na opony: Boost umożliwia montaż szerszych opon, co poprawia przyczepność i komfort jazdy.
• Zwiększoną kompatybilność z napędem: Szersza piasta tylna pozwala na lepsze ustawienie kasety, dzięki czemu można stosować napędy o dużym zakresie przełożeń, np. 12-rzędowe systemy z dużymi zębatkami.

Ważne: istnieją konwersje piast ze standardu QR na standard 100mm (12/15 thru axle) lub 142x12 i odwrotnie. Nie zaleca się przerabiania piast, montażu zestawów do konwersji piast 142 na boost 148. 

3. System zaczepu:

Bębenek to mechanizm w piaście, który umożliwia napędzanie koła podczas pedałowania oraz wolny bieg, gdy przestajemy pedałować. Wyróżniamy dwa główne rodzaje mechanizmów bębenków: ratchet i zapadki.

a) Ratchet (system zębatkowy)

• Mechanizm ratchet opiera się na współpracy dwóch zębatek, pierścieni które włączają napęd po podjęciu pedałowania. Jest to bardziej zaawansowane rozwiązanie, które oferuje większą powierzchnię styku, a tym samym lepszą efektywność przenoszenia siły.
• Zalety: Bardzo wysoka niezawodność, mniejsze tarcie, prostsza konstrukcja (mniej elementów), cichsza praca.
• Wady: Zwykle droższe, ale są bardziej trwałe.

b) Zapadki

• Mechanizm oparty na zapadkach, które wchodzą w kontakt z powierzchnią wewnątrz bębenka i zapewniają napęd koła podczas pedałowania. Im więcej zapadek, tym szybsza reakcja mechanizmu.
• Zalety: Bardziej dostępne cenowo, proste w serwisie jednak większość z użyciem narzędzi (piasty Novatec)
• Wady: Mniejsza powierzchnia styku w porównaniu do mechanizmów ratchet, co może prowadzić do większego zużycia i mniejszej efektywności.

Jak działają punkty zaczepu?

Mechanizm bębenka opiera się na współpracy dwóch elementów: zapadek i pierścienia zapadkowego (lub zębatek w systemie ratchet).

• Liczba punktów zaczepu zależy od liczby zębów na pierścieniu lub liczby zapadek.
• Kąt działania to wartość określająca, jak daleko trzeba obrócić korbę, aby mechanizm „złapał” i zaczął napędzać koło. Kąt ten wynosi:

Kąt zaczepu=360∘Liczba punktoˊw zaczepu\text{Kąt zaczepu} = \frac{360^\circ}{\text{Liczba punktów zaczepu}}Kąt zaczepu=Liczba punktoˊw zaczepu360∘​

Przykładowe liczby punktów zaczepu

1. 36T (10° kąta zaczepu) - piasty DT Swiss 350, DT  Swiss 240

• Zalety: Standardowa liczba punktów zaczepu w wielu piastach MTB i szosowych.
• Zastosowanie: Uniwersalne, do jazdy rekreacyjnej, maratonów, szosy i lekkiego MTB.
• Wrażenia z jazdy: Płynne przenoszenie mocy, choć przy technicznej jeździe może wystąpić nieco większy luz pedałów przed załapaniem.

2. 54T (6,7° kąta zaczepu) - możliwa jest konwersja z ratchet 36T na 54T w piastach DT Swiss

• Zalety: Szybsza reakcja na pedałowanie dzięki zmniejszonemu luzowi.
• Zastosowanie: MTB, trail, enduro.
• Wrażenia z jazdy: Zauważalnie szybsze załączanie, bardziej responsywne przy pokonywaniu trudnych sekcji technicznych.

3. 90T (4° kąta zaczepu) - Ratchet DEG w najnowszych piastach DT Swiss 240

• Zalety: Bardzo szybkie załączanie napędu, świetne do agresywnej jazdy technicznej.
• Zastosowanie: Enduro, DH, techniczne szlaki.
• Wrażenia z jazdy: Minimalny luz pedałów, co pozwala na natychmiastowe przenoszenie mocy. Może generować większy hałas podczas wolnej jazdy (więcej punktów zaczepu to więcej kliknięć).

4. 108T (3,3° kąta zaczepu) - piasty Hope Pro 5, Dartmoor Reel Expert boost

• Zalety: Ekstremalnie szybkie załączanie, praktycznie bez wyczuwalnego luzu.
• Zastosowanie: Zawody MTB, enduro, jazda trialowa.
• Wrażenia z jazdy: Błyskawiczna reakcja napędu, idealna dla rowerzystów oczekujących maksymalnej wydajności i kontroli. Często spotykana w najwyższej klasy piastach, np. DT Swiss z systemem Ratchet.

Porównanie punktów zaczepu

Czy wyższa liczba punktów zaczepu zawsze jest lepsza?

Nie zawsze. Oto czynniki, które warto wziąć pod uwagę:

• Zastosowanie: Jeśli jeździsz rekreacyjnie lub głównie po płaskich trasach standardowe piasty 18T-36T będą wystarczające.
• Jazda techniczna: Dla agresywnych tras, gdzie liczy się precyzja i kontrola, warto wybrać 54T w górę.
• Hałas: Więcej punktów zaczepu oznacza głośniejszy dźwięk bębenka. Jeśli preferujesz cichą jazdę, wybierz bębenek o mniejszej liczbie punktów zaczepu.
• Koszt: Piasty z wyższą liczbą punktów zaczepu przeważnie są droższe, ale bardziej wydajne i trwałe.

Podsumowując, liczba punktów zaczepu ma kluczowe znaczenie dla reakcji napędu i kontroli nad rowerem. Wybierz odpowiedni system w zależności od stylu jazdy, terenu i osobistych preferencji.

Bębenki w piastach rowerowych – HG, Microspline i XD

Bębenek to kluczowy element piasty tylnego koła, który odpowiada za mocowanie kasety i przenoszenie siły napędu na koło. Współczesne systemy bębenków różnią się konstrukcją i kompatybilnością z kasetami o różnej liczbie zębatek. Poniżej omawiamy trzy główne standardy: HG (HyperGlide), Microspline i XD.

1. Bębenek HG (HyperGlide)

Standard HG został opracowany przez Shimano i jest najdłużej stosowanym systemem bębenka w rowerach szosowych, MTB i trekkingowych.

Cechy:

• Kompatybilność z kasetami 8-, 9-, 10- i 11-rzędowymi Shimano oraz większością kompatybilnych systemów innych marek.
• Zębatki nasuwają się na wypustki bębenka, a ostatnia zębatka jest mocowana nakrętką.
• Najczęściej spotykany w rowerach MTB, gravelowych i szosowych bez systemu 12-rzędowego.

Zalety:

• Uniwersalność i szeroka kompatybilność.
• Stosunkowo niski koszt kaset i łatwa dostępność.

Wady:

• Ograniczenie do 11-rzędowych kaset (w większości przypadków).
• Możliwość wżerów od zębatek na bębenku z aluminium.

2. Bębenek Microspline

Microspline to nowszy standard opracowany przez Shimano z myślą o napędach 12-rzędowych w rowerach górskich i gravelowych.

Cechy:

• Został zaprojektowany specjalnie dla kaset Shimano 12-rzędowych z najmniejszą zębatką o 10 zębach.
• Posiada więcej, ale mniejsze wypustki, co zapobiega wżerom na bębenku.
• Wykonany z lekkiego aluminium dla zmniejszenia masy.

Zalety:

• Umożliwia stosowanie kaset o zakresie 10-51T, co daje ogromny zakres przełożeń.
• Lepsza dystrybucja nacisku na bębenek dzięki drobniejszym wypustom.

Wady:

• Kompatybilny wyłącznie z kasetami Shimano 12-rzędowymi.
• Wymaga zakupu odpowiedniej piasty lub konwersji istniejącej piasty.

3. Bębenek XD (Sram)

XD Driver to standard opracowany przez SRAM, który umożliwia montaż kaset z najmniejszą zębatką 10T, stosowanych w napędach 11- i 12-rzędowych SRAM.

Cechy:

• Zaprojektowany dla kaset SRAM o dużym zakresie przełożeń (np. 10-50T).
• Kasety mocowane są bezpośrednio na bębenku za pomocą nakrętki, co pozwala na bardziej kompaktowe rozwiązanie.

Zalety:

• Umożliwia zastosowanie szerokiego zakresu kaset 12-rzędowych.
• Bardzo sztywne i precyzyjne mocowanie kaset.

Wady:

• Kompatybilność wyłącznie z kasetami SRAM XD.
• Zazwyczaj droższe niż bębenki HG.

Podsumowanie

Wybierając koła rowerowe, warto skupić się na ich przeznaczeniu i typie jazdy. Obręcze powinny być dobrane do szerokości opon i rodzaju terenu, po którym będziesz jeździć. Piasty muszą odpowiadać systemowi osi w twoim rowerze. W przypadku bębenków warto zastanowić się nad wyborem między trwałym systemem ratchet a bardziej przystępnym cenowo mechanizmem zapadek.

Dobrze dobrane koła nie tylko poprawią komfort jazdy, ale także zwiększą wydajność i wytrzymałość całego roweru.